|
Lenarty
We wczesnym średniowieczu okolice Lenart zamieszkała
ludność jaćwieska. W XV wieku zostali oni podbici przez Krzyżaków.
 Jaćwież
podzielono pomiędzy Rzeczpospolitą i Zakon Krzyżacki w roku 1422. Ustalono
wówczas granicę litewsko-krzyżacką, pokrywającą się w ogólnym zarysie z
późniejszą granicą Prus Wschodnich. Ziemie te był pod panowaniem Prus, a
potem państwa niemieckiego do II wojny światowej. W 1561 założono Judziki
jako wieś chłopską a potem utworzono majątek ziemski Biała Olecka.
27 kwietnia 1573 roku książę Albrecht Fryderyk podał do wiadomości, że jego
ojciec nadał w tym miejscu Baltazarowi Zengerowi majątek ziemski Kujawę o
powierzchni 30 włók oraz dodatkowo 4 włóki nad strugą Białą, gdzie powstały
właśnie Lenarty. Lokację przeprowadzono na prawie lennym. Zenger posiadał
uprawnienia w
 zakresie sądownictwa wyższego i niższego i był zobowiązany do
jednej służby zbrojnej. W XVII i XVIII wieku majątek ten posiadali lub
dzierżawili Ciesielscy, Kraińscy i Więckowscy - polskie rodziny szlacheckie.
Dwór w tym czasie znajdował się w Lenartach, Kujawa stanowiła folwark.
Miejscowość ta nazywana była Lenharten, Lenahrdten i Lehnarten.
Pałac w Lenartach
Na początku XIX wieku 700-hektarowy majątek nabył za 22975 talarów Fryderyk
Seydel z Rodenbeck. Należała do niego także karczma w Mieruniszkach. Od
końca XIX wieku Lenarty znajdowały się w posiadaniu rodziny Tolsdorffów. W
1907 roku majątek był jednym z największych w powiecie oleckim. Obejmował
695 hektarów, w tym ponad 87 hektarów lasu. Hodowano w nim 66 koni, 224
sztuki bydła, 324 owce i 98 świń. Należały do niego także mleczarnia i
gorzelnia, w której produkowano spirytus z ziemniaków.
Ostatnim przedwojennym właścicielem Lenart był Theodor Tolsdorff, późniejszy
hitlerowski generał Wehrmachtu. Zmarł w wieku 70 lat w 1978 roku.
Obecnie istniejący dwór w Lenartach wzniesiono
w pierwszej połowie XIX wieku. Jest bardzo ciekawy architektonicznie, a
zwłaszcza sala balowa i okrągłe schody prowadzące na piętro. Sala ma tzw.
strop wieszakowy i jest dużo wyższa od przylegających obok pomieszczeń na
parterze. Z tego powodu pokoje nad nią są niższe. Szerokie schody prowadzące
na piętro zostały wykonane z dębu. Zachowały sie duże piwnice z łukowatymi
sklepieniami wykonanymi z cegieł i kamieni. W czasie I wojny światowej w
wielkiej sali balowej Rosjanie urządzili szpital wojskowy. W pobliżu dworku
zachował się cmentarz (obecnie nie ma już na nim śladów po nagrobkach).
Pozostała tylko piękna aleja lipowa. Po wojnie w Lenartach utworzono
Państwowe Gospodarstwo Rolne. W dworku mieściło się przedszkole. Była także
stołówka dla pracowników PGR-u i biuro księgowości. Przez jakiś czas istniał
też klub wiejski. Na piętrze dworku urządzono zaś mieszkanie. Po likwidacji
PGR-u gospodarstwo dzierżawiła prywatna spółka. Obecnie dworek jest
własnością prywatną. Niestety obiekt coraz bardziej niszczeje.
Parafia Judziki
Judziki - wcześniejsze nazwy Judzicken,
Juczigken - w 1936 roku otrzymały niemiecką nazwę Wiesenhöhe. Powstały w
1561 roku jako wieś chłopska, czynszowa, na prawie chełmińskim. Starosta
książęcy sprzedał w tym czasie 4 włóki lasu Jakubowi z Judzik w starostwie
ełckim i polecił zagospodarować dalszych 40 włók przy pomocy sprowadzonych
osadników. Mieszkali w niej w roku 1600 wyłącznie Polacy. Szkołę założono w
roku 1766. W 1800 roku wieś należała pod względem administracyjnym do
Olecka, pod względem sądowniczym - do Ełku, pod względem administracji
kościelnej - do parafii w Mieruniszkach. W 1938 r. liczyła 733 mieszkańców.
Parafię św. Apostołów Piotra i Pawła w Judzikach utworzył w 1991 roku biskup
warmiński Edmund Piszcz. Wtedy Wacława i Piotr Jagłowscy przekazali działkę
pod budowę kościoła oraz domu parafialnego i ówczesny proboszcz, ks.
Mieczysław Banek, rozpoczął budowę. W 1993 r. proboszczem został niżej
podpisany. W 2000 r. Wojciech Ziemba dokonał uroczystego wprowadzenia do
nowo wybudowanego kościoła oraz poświęcił dzwon i Drogę Krzyżową. Niestety,
13 marca br. pożar zniszczył znaczną część kościoła. Odbudowa trwała cztery
miesiące. 29 października bp Jerzy Mazur konsekrował świątynię. Do parafii
należą wsie: Judziki, Babki, Biała Olecka, Bialskie Pola,
Lenarty.
Pałac w Białej Oleckiej
Biała Olecka - dawny zespół pałacowo-parkowy z elewacją frontową zwróconą na
północny zachód i rozległą częścią gospodarczą, położony około 14 km na
północ od Olecka. Pięknie usytuowany nad rozlewiskami rzeki Lega. W tym
miejscu w 1562 r. książę Albrecht nadał dobra rycerskie Jerzemu von Diebes,
w 1695 r. mieszkał tu Gotard von Buddenbrock, major wojsk polskich. W XVIII
wieku w Białej Oleckiej rezydowała polska szlachta, Semkowscy i Warkojowie.
Od około połowy XIX wieku dobra należały do Tolsdorffów. Rezydencja
usytuowana jest między niewielkim parkiem a obszernym podwórzem
gospodarczo-inwentarskim. Pałac w stylu neobarokowym zbudowany w początkach
XX wieku. Obszerna dwukondygnacyjna budowla, wzniesiona na planie prostokąta
z wielobocznymi wieżyczkami na narożach od frontu przykryta wysokim dachem
czterospadowym. W elewacji frontowej taras przed wejściem głównym,
podtrzymywanym przez cztery kolumny. Pałac został spalony podczas I wojny
światowej, lecz odbudowany prawie według pierwowzoru, zmieniono tylko otwory
okienne na mniejsze. W 1926 r. należał do Fritza Tolsdorff. Do dziś
zachowały się imponujących rozmiarów zabudowania gospodarcze i inwentarskie.
W latach trzydziestych majątek przeszedł na własność Leo Brodowskiego, który
w okresie Trzeciej Rzeszy organizował w pałacu roczne obozy szkoleniowe dla
młodzieży z dużych miast (Hitlerjugend). Pałac nie został zniszczony podczas
II wojny światowej, a na obszarze majątku utworzono państwowe gospodarstwo
rolne, w pałacu funkcjonowały biura i mieszkali pracownicy zakładu. Po
wyeksploatowaniu został opuszczony, spłonął w latach osiemdziesiątych. W
1990 r. pałac już w stanie ruiny został kupiony przez prywatną osobę. Po raz
drugi w historii został odbudowany zgodnie z pierwowzorem. Do dziś robi
wrażenie. Zachował się stary warsztat mechaniczny i przed pałacem słupy bram
wjazdowych, podjazd konny pod schody pałacowe oraz miejsce na kwietnik przed
budynkiem. Obok – wolno stojący dom zarządcy. Za budynkami gospodarczymi
znajduje się teren byłej stacji kolejki wąskotorowej.
|
Ostatnia
aktualizacja:
2013-09-08